एकाई ५ || पाठ २|| Class 11 Social Studies Notes

 if you are wondering where to get notes of social studies class 11 then you are at the right place.
"Grow your education through Mantra Notes solution, notes, guide, question model"

एकाई- ५

पाठ - २ 

मानव र वातावरण

क्रियाकलाप

१. मानव र वातावरण एकअर्काका परिपूरक हुन् । यस भनाइलाई पुष्टि गर्दै एक लेख तयार पार्नुहोस् र कक्षामा प्रस्तुत गर्नुहोस्।

Ans:मानव र वातावरण: एकार्कका परिपूरक

 मानव र वातावरण दुबैले एक-अर्कका परिपूरक भूमिका खेल्ने छन्। मानव जीवनलाई सुरक्षित, आनन्दमय र समृद्ध बनाउने गरी वातावरणलाई प्रशासनिक, व्यापारिक, औद्योगिक, आर्थिक र वैज्ञानिक क्षेत्रमा आवश्यक परिवर्तनहरू गर्दै आएका छन्। वातावरण र मानवमा विरासतको एक-अर्क प्रतिस्पर्धा र भेदभावको पर्यायपछि, आजका युगमा मानव वातावरणमा पर्याप्त ध्यान दिएर एकअर्काका रूपमा कार्यान्वयन गर्ने आवश्यकता पर्यो।

 मानव र वातावरणको सम्बन्ध गहिरो र परम्परागत छ। हजारौं वर्षदेखि, मानवहरूले प्राकृतिक संसाधनहरूलाई प्रयोग गरेर अपने जीवनका लागि बन्दोबस्त गरेका छन्। आधुनिकताका साथ साथै, मानवले वातावरणमा वैज्ञानिक विकास र प्रगतिका लागि पनि आवश्यक संचालनहरू गरेका छन्।

 तर,दशको लागि जाँदा,मानवको वैज्ञानिक प्रगतिले वातावरणमा असामान्य प्रभाव प्रदान गरेको छ। जनसंख्यामा वृद्धि, औद्योगिकरण, प्रदूषण, वनसङ्क्रमण, जलवायु परिवर्तन र अन्य कारणले मानव-निर्मित समस्याहरू बढाएका छन्। यी समस्याहरूले वातावरणमा नकारात्मक प्रभाव प्रदान गर्दछन्, जसले जीवनका लागि अस्वस्थ, असुरक्षित, अशान्त र असमृद्ध वातावरण पैदा गर्छ।

 वातावरणको संरक्षणले मानवसँगका सम्बन्धमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ। मानव वातावरणमा सदैव नियन्त्रण गर्ने गरी सक्रिय रहेको छन् भनेर धेरै वैज्ञानिकहरू दावी गर्छन्। वातावरणीय समस्याहरूलाई हल गर्नका लागि, हामीले प्रदूषण नियन्त्रण, सडक सुरक्षा, जलवायु परिवर्तनका समस्याहरू, वनसङ्क्रमण र जलस्रोत संरक्षणको रूपमा विभिन्न कार्यक्रमहरू र नीतिहरू लागू गरेका छौं।

 प्राकृतिक संसाधनहरूको संयोजन,संरक्षण,विकास र प्रयोगमा मानवहरूको सख्ती र प्रतिबद्धताको अपेक्षा छहामीले अनुकरण गर्ने वातावरणीय विकासमा,धेरैले सावधानीपूर्वक,सामरिकता र जिम्मेवारीपूर्वक योजनाबद्धता र प्रबंधनलाई अनुपालन गर्नुपर्छमानव र वातावरणका बीचका सम्बन्धमा यो समझदारी र सहकार्यको अपेक्षा छ।

 मानव र वातावरण: एकार्कका परिपूरक सम्बन्ध आजका समयमा महत्वपूर्ण रहेको छ। हामी सबैले मिल्कर वातावरणमा सदैव ध्यान दिने र उचित प्रबंधनको माध्यमबाट मानव जीवनलाई सुरक्षित र समृद्ध बनाउने प्रयास गर्नुपर्छ। हामीले स्वयंलाई वातावरणसँग सामंजस्यमा राख्ने, प्राकृतिक संसाधनहरूलाई उपयोग गर्ने र वातावरणको संरक्षणमा अपनाउने गरेको छानबिनलाई लागू गर्ने समय आएको हो। मानव र वातावरणका संघर्षहरूलाई नै समाप्त गरेर, हामी सबैले सक्रियतामा आउने र समुदायका सदस्यहरूको रूपमा वातावरणको प्रतिष्ठानमा निरन्तर बढ्ने छौं।

 

३.आफ्नो समुदायको वातावरण र मानवबिचको सम्बन्ध अध्ययन वा सोधखोज गरी एक प्रतिवेदन तयार पार्नुहोस्।

Ans:प्रतिवेदनको तैयारीमा आफ्नो समुदायको वातावरण र मानवबिचको सम्बन्धमा अध्ययन वा सोधखोजको एक प्रतिवेदन तैयार गर्ने कार्यमा नेपालको संघीय अध्ययन र सोधसंस्थाहरूको सहयोग प्राप्त गर्न सुझाव दिएका छु। यसका लागि, तपाईंले खोज गर्न सक्ने कुनै विशेष अध्ययन संस्था, अनुसन्धान केन्द्र वा विश्वविद्यालयलाई सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ। त्यसका अलावा,निम्नलिखित कदमहरूलाई पनि प्रतिवेदनको तैयारीमा सहयोग गर्न सक्नुहुनेछ:

 

1. प्रश्नावलीको तैयारी: आपको प्रतिवेदनमा समावेश गर्ने महत्त्वपूर्ण प्रश्नहरूलाई निर्धारण गर्नुहोस्। तपाईंको अध्ययन विषय र उद्देश्यलाई समझ्नुहोस् र त्यसको आधारमा विभिन्न प्रश्नहरू बनाउनुहोस्।

 

2. सामग्री संग्रह: सम्बन्धित पुस्तक, जर्नल, अनुसन्धान लेख, अध्ययन रिपोर्ट, अनुसन्धान कागज, तथ्यांकन आदि जस्ता सामग्रीहरूको संग्रह गर्नुहोस्। यसले तपाईंलाई प्रतिवेदनमा प्रयोग गर्ने विश्वव्यापी तथ्यहरू प्रदान गर्नेछ।

 

3. अध्ययन निकाल: आफ्नो अध्ययन विधि निर्धारण गर्नुहोस्। यसले तपाईंले अध्ययन गर्ने तरिकाहरू, साक्षात्कार, समावेशी अध्ययन, आँकडा विश्लेषण आदि जस्ता विधिहरूलाई संज्ञानमा लिनेछ।

 

4. डाटा संग्रह र विश्लेषण: तपाईंले वातावरण सम्बन्धी डाटा ग्रहण गर्नुपर्ने छ। यसले तपाईंलाई विवरणीकरण, संख्यात्मक विश्लेषण, वाणिज्यिक मानकहरू, भूगर्भिकीय तथ्यांकन, स्थानिय जनसंख्या आदि जस्ता विश्लेषणहरू गर्न अनुमति दिनेछ।

 

5. विवरणीकरण र प्रतिवेदन लेखन: तपाईंले डाटा विश्लेषण पूरा गरेर प्रतिवेदन लेख्नुहोस्। प्रतिवेदनमा आपको अध्ययनको परिणामहरू, विश्लेषण, विवरण, निष्कर्ष, सिफारिस र सम्बन्धित संदर्भहरू समावेश गर्नुपर्नेछ।

 

प्रतिवेदन तैयारीमा यी पाँच कदमहरूले आफ्नो समुदायको वातावरण र मानवबिचको सम्बन्धको विवरणीकरण र विश्लेषण गर्न तपाईंलाई मद्दत पुर्याउनेछन्। प्रतिवेदनको नक्शा, ढाँचा, शैली र संरचना सम्बन्धित निर्देशनहरूको लागि पनि संशोधन गर्न सकिनेछ।

 

अभ्यास

१.वातावरण संरक्षण गर्दा हुने फाइदा र विनाश गर्दा आइपर्ने समस्याहरूलाई तालिकामा प्रस्तुत गर्नुहोस्।

Ans:

फाइदा	विनाश
स्वास्थ्य लाभ जीवनसंरचना सुधार अर्थव्यवस्था वृद्धि	प्रदूषण जनसंख्या वृद्धि जलवायु परिवर्तन जैविक विविधता सामाजिक औदार्य र न्याय

२. वातावरण संरक्षणमा मानिसको भूमिका बढी जिम्मेवार हुन्छ, आफ्ना विचारहरू प्रस्तुत गर्नुहोस्।

Ans:वातावरण संरक्षणमा मानवको भूमिका जिम्मेवार र महत्वपूर्ण छ। यसमा केही महत्वपूर्ण विचारहरू निम्नलिएका छन्:

 

1. जागरूकता र शिक्षा: मानवले वातावरण संरक्षणको लागि सचेत रहनुपर्छ। वातावरणका समस्याहरूको ज्ञान प्राप्त गर्नुपर्छ र जागरूकता बढाउनुपर्छ। सामाजिक माध्यमहरू, शिक्षा तथा जागरूकता कार्यक्रमहरूमार्फत वातावरण संरक्षणका महत्वलाई प्रमुखता दिनुपर्छ।

 

2. प्रदूषण नियन्त्रण: मानवले प्रदूषणको नियन्त्रणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्छ। यसलाई व्यापारिक, औद्योगिक र व्यक्तिगत स्तरमा सम्प्रदायसँग संगठित रूपमा कार्यान्वयन गर्नुपर्छ। जल, हवा र माटो प्रदूषण, उच्चाकार ध्वनि प्रदूषण, औषधि तथा कारखाना प्रदूषण लगायतका समस्याहरूमा मानवको अवधारणा, जिम्मेवारी र नियन्त्रण आवश्यक छ।

 

3. सामुदायिक सहभागिता: वातावरण संरक्षणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न अग्रणी रूपमा सामुदायिक सहभागिता आवश्यक छ। समुदायहरूले स्वयंलाई अनुकरण गर्दै, साझा नीति र कार्यक्रमहरू तयार गर्दै वातावरणको संरक्षणमा योगदान गर्नुपर्छ। सामुदायिक आधारमा गाउँ, नगर तथा राष्ट्रिय स्तरमा संगठित हुने सदस्यताले वातावरणको संरक्षणमा सशक्त योगदान गर्न सक्छन्।

 

4. प्राकृतिक संसाधनहरूको संरक्षण: जल, वन, वनस्पति, जनावर, पर्यटन स्थलहरू, जलवायु आदि प्राकृतिक संसाधनहरूको संरक्षणमा मानवको अभियोग्यता रहेको छ। जीवनका लागि आवश्यक प्राकृतिक संसाधनहरूलाई सन्तुलित ढंगले प्रयोग गर्नुपर्छ। मानवले यस्तै संसाधनहरूको संरक्षण गरी समुदायको लाभको निर्माणमा सहभागी हुनुपर्छ।

 

यो सम्मान्यतया छानबिनलाई मानिसले आफ्नो भूमिका जिम्मेवारीको अभिप्रेति गर्नुपर्छ र यो समाप्त गर्ने सम्भावनामा हामीले सामुदायिक रूपमा कार्य गर्नुपर्छ। यसरी, हामीले सुरक्षित, स्वस्थ, र समृद्ध वातावरणमा बस्ने रहेका छौं।

The End

Disclaimer: If you find any content within this blog that needs to be removed, please contact us through the provided "Contact Us" section. We will promptly take action to remove the content as soon as possible. Thank you for bringing it to our attention.

Some Popular Tags:

class 11 social studies
class 11 social studies note pdf
class 11 social studies note in Nepali
class 11 social studies note Unit 4