if you are wondering where to get notes of social studies class 11 then you are at the right place.
"Grow your education through Mantra Notes solution, notes, guide, question model"
एकाई- ४
पाठ - ५
वर्तमान विश्व परिवेश र सामाजिक व्यवहार
क्रियाकलाप
१.आजको विश्वका मूल विशेषताहरू उल्लेख गर्दै साथी साथीबिच हुने संवादको नमुना तयार गर्नुहोस् र कक्षामा प्रस्तुत गर्नुहोस्।
Ans:
A: नमस्ते! तिमीलाई कस्तो छ आजको विश्वको मूल विशेषताहरू?
B: नमस्ते! आजको विश्वमा कठिनताहरू र बदलावहरू धेरै छन्। एकदिवसीय तात्कालिन विश्व व्यापार, ताण्डविकरण, तकनीकी अग्रसरता, राष्ट्रियताबाट अलग हुने प्रभाव, आधुनिकता, वैज्ञानिकता, वृद्धि र भूमिका-भेदभावका क्षेत्रमा परिवर्तनहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाउँछन्।
A: धेरै रोचक! के तिमीलाई लाग्छ यी परिवर्तनहरूले मानव समाजमा कसरी प्रभाव पार्छन्?
B: यसले मानव समाजमा विशाल परिवर्तनहरू प्रदान गर्दछ। तात्कालिन विश्व व्यापारले आर्थिक सामान्यतालाई बढाउँछ र अन्तर्राष्ट्रिय सम्पर्कहरूलाई मजबूत बनाउँछ। तकनीकी अग्रसरताले जीवनको ढाँचालाई परिवर्तन गरेको छ र यसले समृद्धिलाई बढाउँछ। राष्ट्रियताबाट अलग हुने प्रभावले संघीयताका मुद्दाहरू उठाउँछ र राष्ट्रिय सम्प्रेसनलाई कम गर्दछ। यस्तै बदलावहरूले सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक, वैज्ञानिक र सांस्कृतिक व्यवस्थालाई प्रभावित गर्दछन्।
A: धेरै रोचक छ! यसलाई कक्षामा प्रस्तुत गर्ने धेरै धन्यवाद!
B: धन्यवाद! यदि अझै कुनै प्रश्न छ वा केहि थप जानकारी चाहिएमा, मलाई सवाल गर्नुहोस्।
२.सामाजिक सम्बन्धको विकासमा सहयोग पुयाउने सामाजिक व्यवहारहरूको सूची बनाउनुहोस् र । तिनीहरूले सामाजिक सम्बन्धको विकासमा कस्तो भूमिका निर्वाह गर्दछन्, छलफल गर्नुहोस्।
Ans:सामाजिक सम्बन्धको विकासमा सहयोग पुयाउने सामाजिक व्यवहारहरूको सूची निम्नलिखित हुन सक्छ:
1. संघटना र समुदायिकता: गरिएका सामुदायिक कार्यक्रम,
सामुदायिक अवसरहरूमा भाग लिने, समुदायिक सभासभामा सहयोग गर्ने, र सामुदायिक अभियानहरूलाई समर्थन गर्ने। यसले सामुदायिक एकताको भावना विकसित गर्दछ र समाजमा संघटनाको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ।
2. संवाद र सम्बोधन: आपसी संवाद, सामाजिक मीठोलोजीको प्रयोग, सामुदायिक उत्सवहरू, सामाजिक माध्यमहरू (जस्तै सामाजिक सञ्चार प्लेटफर्म) लाई प्रयोग गर्ने, आपसी सम्बोधनलाई महत्त्व दिने, र सामाजिक सम्पर्कहरू विकसित गर्ने। यसले समाजमा सदस्यहरूबीचको संबन्धहरूलाई मजबूत बनाउँछ।
3. संघियता र सहायता: सामाजिक न्याय, समावेशीकरण, समाजिक सुरक्षा कार्यक्रमहरूमा सहयोग गर्ने, कमजोर तथा असहाय सदस्यहरूलाई मद्दत गर्ने, र सहयोगात्मक कार्यहरूमा सक्रिय रहनेयसले समाजमा सामाजिक समानता र न्यायको विकासलाई प्रोत्साहित गर्दछ।
4. सेवा र सेवाभाव: सामाजिक सेवा, नेतृत्व, दया, दानको महत्त्वलाई समझ्ने, दया र सहायता प्रदान गर्ने, र सामाजिक सेवा कार्यक्रमहरूमा सक्रिय रहने। यसले सामाजिक सम्पर्क र सम्बन्धहरूमा निष्ठालाई विकसित गर्दछ र समाजमा आपसी सेवा भावना र समरसताको माहोल बनाउँछ।
5. सामाजिक परिवर्तनमा योगदान: न्यूनतम अवस्थामा रहेका समाजिक समुदायहरूमा परिवर्तन ल्याउने, सामाजिक कार्यक्रमहरूमा सक्रिय भूमिका निभाउने, र समाजिक असामान्यताको लक्ष्यमा काम गर्ने। यसले सामाजिक परिवर्तनको सामाजिक चेतना र सक्षमतामा वृद्धि गर्दछ।
यो संवाद उदाहरणले स्पष्ट गर्दछ कि सामाजिक सम्बन्धको विकासले सामुदायिकता, सामाजिक संघटना, सहायता, सेवा, र सामाजिक परिवर्तनमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दछ। यी मार्गदर्शक सिद्धान्तहरूले सामाजिक सम्बन्धहरूमा सहयोग, सम्बोधन, सेवा र सामाजिक परिवर्तनलाई बढावा दिन्छन् र सामाजिक विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दछन्।
अभ्यास
१.'बढ्दो विश्वव्यापीकरण र बसाइँसराइका कारण विश्वका मुलुकहरू बहुसांस्कृतिक बन्दै गएका छन् ।' यस भनाइलाई पुष्टि गर्नुहोस्।
Ans:पुँजीवादी व्यवस्थामा अर्थतन्त्रसंग सम्बन्धित बहुसांस्कृतिकता व्यापकरण गर्न सक्ने कारणहरू हुन सक्छन्। प्रमुख कारणहरू मध्ये समान्य विद्यालय र प्रशिक्षणकेन्द्रहरूका विकास, प्रवासी कामदारहरूका बढी अवसरहरू, वाणिज्यिकीकरण, तकनीकी प्रगति, वित्तीय समुदायको आधुनिकीकरण, औद्योगिकरण, अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार, विद्यार्थी विनियामक नीतिहरू, नवीनता र सूचना प्रबिधिका प्रभाव आदि समावेश गर्न सकिन्छ। यसैले मुलुकहरूले आफ्ना स्थानीय सांस्कृतिक आधारहरूको बारेमा ध्यान राख्न नभएको कारण, बहुसांस्कृतिकता खोइरहेका छन्।
२. 'समकालीन विश्वभाषिक, धार्मिक, वर्गीय, लैङ्गिक र राजनीतिक प्रणालीगत विविधता जस्ता सामाजिक विविधताहरूले भरिपूर्ण छ।' आफ्नो तर्कसहित व्याख्या गर्नुहोस्।
Ans:समकालीन विश्वमा भाषाहरू, धर्म, वर्ग, लैङ्गिकता र राजनीतिक प्रणालीहरूको विविधता अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। यी सामाजिक विविधताहरू विश्वभरी भएका जात्रो सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक, तात्पर्यिक, औद्योगिक र सांस्कृतिक परिवर्तनहरूका परिणामस्वरूप उत्पन्न भएका छन्।
विश्वभाषिकता बहुमूल्य साधारण मानिसहरूको साझा संचारका लागि महत्वपूर्ण छ। विश्वभाषाहरू विभिन्न भाषापरिवारहरूमा विभाजित भएका छन्, र यी भाषाहरू व्यक्तित्व, संस्कृति, अभिवृद्धि, सांस्कृतिक आदान-प्रदान र सामाजिक समन्वयका क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।
धार्मिक विविधता विभिन्न धर्मीय आदान-प्रदानहरू, श्रद्धा, बेश्रद्धापन, मान्यता, सिद्धान्तहरू,आचारआचरण र धार्मिक संगठनहरूका रूपमा प्रतिबिम्बित हुन्छ। धर्मीय आदान-प्रदानहरूले विभिन्न समाजहरूमा मान्यताहरू, संस्कृति, मोरलिटी, नीति, न्याय, सामाजिक न्याय, आदर्श र मानवीय मुल्यहरूको निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।
2. आवास: आवास मानवका आवश्यकताहरूमध्ये एक हो। मानिसले सुरक्षित र आधारभूत आवासमा बस्ने आवश्यकता छ। यसले सुरक्षा, आत्ममान्यता, सामाजिक जोड़, र मनोवैज्ञानिक र शारीरिक रोगहरूको नियन्त्रणमा मद्दत गर्दछ।
3. स्वास्थ्य सेवा: स्वास्थ्य सेवाहरू मानवका आधारभूत आवश्यकताहरूमध्ये एक औंशी हुन्। यसले मानवलाई रोगप्रतिरोधक क्षमता, उच्चतम स्वास्थ्य अवस्था, औषधिक पहुँच, जनस्वास्थ्य जागरूकता, जनसंख्या नियन्त्रण, र परिवार योजना प्रदान गर्दछ।
4. शिक्षा: शिक्षा मानवकाआधारभूत आवश्यकताहरूका एक हो। यसले ज्ञान विकास, कौशल, सामाजिक विकास, आत्मविश्वास र रोजगारीको सम्भावना, सामाजिक समर्थन र व्यक्तिगत विकासमा मद्दत गर्दछ।
5. समाजिक सुरक्षा: मानवको समाजिक सुरक्षाको आवश्यकता छ। यसले विपत्ति, न्याय, अवसर, सामाजिक न्याय, र विभाजनबाट बच्ने सुरक्षा प्रदान गर्दछ।
6. समानता र अधिकार: मानवले समानता र अधिकारको आवश्यकता छ। यसले न्याय, अधिकारहरूको संरक्षण, नागरिकता, न्यायिक प्रणाली, न्यायिक अधिकार र संरक्षण, जातिभेद, लिङ्गभेद, बालाधिकार, महिला अधिकार, आदिवासी अधिकार, अपांगता अधिकार, गुलामी र समानता प्रदान गर्दछ।
यो सिर्जनशील तथा समाजिक प्रकृयाहरू द्वारा लाभ गर्ने आवश्यकताहरूको संक्षेपमा मानिन्छसामाजिक,आर्थिक,राजनीतिक,र सांस्कृतिक परिवर्तनहरूका साथै मानवका आधारभूत आवश्यकताहरू पनि बदलिन्छन्।
The EndDisclaimer: If you find any content within this blog that needs to be removed, please contact us through the provided "Contact Us" section. We will promptly take action to remove the content as soon as possible. Thank you for bringing it to our attention.
Some Popular Tags:
Some Popular Tags: