if you are wondering where to get notes of social studies class 11 then you are at the right place.
"Grow your education through Mantra Notes solution, notes, guide, question model"
एकाई-६
विश्वको इतिहास
पाठ - २
एसियाको आर्थिक उदय र सङ्कुचन
क्रियाकलाप
१.कक्षालाई दुई समूहमा विभाजित गर्नुहोस् पहिलो समूहले मध्यकालीन भारतमा उत्पादित सामानहरू र अर्थतन्त्रको विषयमा कथा बनाउनुहोस् दोस्रो समूहले मध्यकालीन चीनको आर्थिक विकास र आविष्कार सम्बन्धी कथा बनाउनुहोस् प्रत्येक समूहले आफूले तयार पारेको कथा कक्षामा सुनाउनुहोस्।
Ans:
पहिलो समूह: मध्यकालीन भारतमा उत्पादित सामानहरू र अर्थतन्त्रको विषयमा कथा
यहाँ भारतका मध्यकालीन कालमा उत्पादित सामानहरू र अर्थतन्त्रको विषयमा कथाहरू बनाउन सक्नुहुनेछ। यस ग्रुपले मध्यकालीन भारतमा बसेका व्यापार, वाणिज्यिक गतिविधिहरू, वाणिज्यिक सम्पर्कहरू, उत्पादन, वित्तीय प्रणाली, वाणिज्य नीति, आर्थिक परिवर्तनहरू, बाजार नियमन, व्यापारी वर्गहरू, नगरीय विकास, आर्थिक संरचना, सामाजिक परिवर्तन आदि विषयहरूलाई सम्बोधित गर्न सक्छ। यस प्रकारको कथाहरूले छात्रहरूलाई मध्यकालीन भारतको आर्थिक विकास, वाणिज्यिक गतिविधिहरू, सामाजिक संरचना, राजनीतिक प्रणाली, आर्थिक परिवर्तन, बाजार नीति, व्यापार नीति, र उत्पादन तथा वित्तीय प्रणालीसम्बन्धी सामग्रीलाई समझाउन सहयोग गर्नेछ।
दोस्रो समूह: मध्यकालीन चीनको आर्थिक विकास र आविष्कार सम्बन्धी कथा
यस समूहले मध्यकालीन चीनको आर्थिक विकास, आविष्कार, वाणिज्यिक गतिविधिहरू, विज्ञानिक आविष्कारहरू, वाणिज्यिक सम्पर्क, सामाजिक परिवर्तन, उद्योग, उपनिवेश, वित्तीय प्रणाली, वाणिज्य नीति, आर्थिक संरचना, पटकपटक, व्यापारी वर्गहरू, नगरीय विकास, आर्थिक संरचना आदिलाई सम्बोधित गर्नेछ। यस प्रकारको कथाहरूले छात्रहरूलाई मध्यकालीन चीनको आर्थिक विकास, वैज्ञानिक आविष्कार, उद्योग, संगठन, नगरीय विकास, आर्थिक संरचना, राजनीतिक प्रणाली, बाजार नीति, व्यापार नीति, र उत्पादन तथा वित्तीय प्रणालीसम्बन्धी सामग्रीलाई समझाउन सहयोग गर्नेछ।
प्रत्येक समूहले आफूले तयार पारेको कथाहरूलाई कक्षामा सुनाउन सक्छ। यसले छात्रहरूलाई मध्यकालीन भारत र चीनका आर्थिक विकास, सामाजिक परिवर्तन, विज्ञानिक आविष्कार, वाणिज्यिक गतिविधिहरू, राजनीतिक प्रणाली, बाजार नीति, व्यापार नीति, र उत्पादन तथा वित्तीय प्रणालीसम्बन्धी सामग्रीलाई अध्ययन गर्न र समझन एक प्रभावी ढंगले मद्दत गर्नेछ।
२. नेपालमा चीनको रेसम मार्गका विषयमा निकै चर्चा चलेको छ । रेसममार्ग (सिल्क रोड)बाट चीनसँग नेपाललाई जोडिन सकियो भने के के फाइदाहरू हुन सक्छन् सोको सूची बनाउनुहोस् साथै तपाईंले इन्टरनेटको सहयोगमा रेसम मार्गको नक्सासमेत तयार गर्नुहोस्
Ans:रेसम मार्ग (सिल्क रोड) ले नेपाललाई चीनसँग जोड्नुका बहुतै फाइदाहरू छन्। यसमा निम्नलिखित केही मुख्य फाइदाहरू छन्:
1. व्यापारिक विकास: रेसम मार्गले नेपाललाई चीनको व्यापारिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान प्रदान गर्यो। यो मार्गले नेपाली व्यापारिक उत्पादनहरूलाई चीनी बाजारमा पहुँच गराउन अवसर प्रदान गर्यो र त्यसैले नेपालको व्यापार वृद्धि गराउने सम्भावना बढायो।
2. पर्यटन विकास: रेसम मार्गले नेपालमा पर्यटन विकासमा पनि महत्वपूर्ण योगदान प्रदान गर्यो। यसमा आएका चीनी पर्यटकहरूले नेपालका प्राकृतिक सौन्दर्य, ऐतिहासिक स्थलहरू, सांस्कृतिक प्रथाहरू, भारतीय अध्यात्मिकता, यात्राका सुविधाहरू आदि आकर्षित गर्न सक्छन्।
3. सांस्कृतिक अदलाबदल: रेसम मार्गले नेपाललाई चीनसँग सांस्कृतिक अदलाबदलको अवसर प्रदान गर्यो। विभिन्न सांस्कृतिक प्रभावहरू, कला, शिल्प, साहित्य, वाणिज्यिक उत्पादन, रचनात्मकता आदि नेपाल र चीनबीच समन्वय र आपसी सम्पर्कलाई मजबूत बनाउन सहयोग प्रदान गर्यो।
4. इन्फ्रास्ट्रक्चर विकास: रेसम मार्गले नेपालको इन्फ्रास्ट्रक्चर विकासमा पनि महत्वपूर्ण योगदान प्रदान गर्यो। मार्गको निर्माण, ब्रिज, सडक, होटल, रेष्टुरेन्ट, आर्किटेक्चरल निर्माण, वाणिज्यिक क्षेत्रका सुविधाहरू, वाणिज्यिक ठाउँहरू, प्रवासी केन्द्र, आधारभूत सेवाहरू आदि नेपालमा विकास गरेका छन्।
5. राजनीतिक सम्बन्धहरू: रेसम मार्गले नेपाललाई चीनसँग राजनीतिक सम्बन्धहरू विकास गराउन पनि महत्वपूर्ण योगदान प्रदान गर्यो। यसले नेपालको स्थानीय विकासलाई अग्रणी बनाउने सम्भावनाहरू प्रदान गर्यो र द्विपक्षीय सम्बन्धहरूमा वृद्धि गराउने सहयोग प्रदान गर्यो।
तपाईंले इन्टरनेटको सहयोगमा निम्नलिखित वेबसाइटहरूबाट रेसम मार्गको नक्सा तथा जानकारी प्राप्त गर्न सक्नुहुनेछ:
1. सिल्क रोड इनिशिएटिव (Silk Road Initiative): www.silkroadinitiative.org
2. विश्व बैंकको रेसम मार्ग प्रकल्पका बारेमा वेबसाइट: www.worldbank.org/silkroad
3. नेपाल पर्यटन बोर्डको वेबसाइट: www.welcomenepal.com
यी स्रोतहरूले तपाईंलाई रेसम मार्गको नक्सा, विवरण र अन्य महत्वपूर्ण जानकारी प्रदान गर्नेछन्।
अभ्यास
१. मध्यकालीन एसियाको उदय कसरी भएको थियो, बुंदागत रूपमा लेख्लहोस्।
Ans:
मध्यकालीन एसियाको उदय:
- सिल्क रोडमा वृद्धि गर्ने व्यापारमा वृद्धि
- बायजन्टाइन साम्राज्य, अब्बासी कलिफेट, र ताङ राजवंशी इत्यादि शक्तिशाली साम्राज्यहरूको उदय
- कृषि र खेती तात्पर्यमा प्रगति
- बौद्ध, इस्लाम, र हिन्दूधर्मको प्रसार
- कागज निर्माण, कम्पास, र गनपाउडर जस्ता प्रगतिशील प्रविधिहरू
- हिन्द महासागर र दक्षिण चीन सागरमा व्यापारको विस्तार
- नगरी विकास र व्यापार शहरहरूको विकास
- सांस्कृतिक आदान-प्रदान र समन्वयको प्रभाव
- फ्युडल प्रणाली र सामाजिक विभेदको उत्पत्ति
- बौद्धिक र वैज्ञानिक अनुसन्धानको विकास
३. मध्यकालीन एसियाको आर्थिक अवस्थामा गिरावट आउनुका कारणहरूको समीक्षा गर्नुहोस् ।
Ansमध्यकालीन एसियाको आर्थिक अवस्था मा गिरावटका कारणहरूको समीक्षा गर्नु हामीलाई केही प्रमुख कारणहरू छन्:
1. सामाजिक राजनीतिक संकटहरू: मध्यकालीन एसियाको आर्थिक गिरावटमा सामाजिक राजनीतिक संकटहरू प्रमुख कारण थिए। युद्ध, आक्रमण, राज्यिक विभाजन, आशापाशाही, राज्यको संकट, शासनकालीन अशासन, व्यापारिक बाधाहरू, नागरिक संकटहरू आदि एकाधिक कारणहरू हुन सक्थे। यी संकटहरूले राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई प्रभावित गर्यो र आर्थिक विकासमा अस्थायी रोकचुक पर्याप्त समर्थन नगरे।
2. व्यापारिक बाधाहरू: मध्यकालीन एसियामा व्यापारिक बाधाहरू पनि आर्थिक गिरावटका महत्वपूर्ण कारणहरूमा पर्यो। यातायात, व्यापार, वाणिज्य र सामग्री आपूर्ति र विनिर्माणमा बाधाहरू प्राप्त भएको थियो। यसैले व्यापारिक क्षेत्रमा प्रगति र विकासको रफ्तार पर्याप्त थिएन।
3. जलवायु परिवर्तन र प्राकृतिक आपदाहरू: मध्यकालीन एसियामा जलवायु परिवर्तन र प्राकृतिक आपदाहरू पनि आर्थिक गिरावटका कारणहरूमा थिए। बाढी, अतिपावन, मौसमका परिवर्तन, भूकम्प, अवसादका कारण प्राकृतिक संकटहरूले कृषि, वाणिज्य, पर्यटन र अन्य क्षेत्रमा ग्रास गर्यो। यसको परिणामस्वरूप आर्थिक विकासमा अस्थायी व्यवस्थापन र नष्टिकरण देखिने गर्दछ।
4. विज्ञान र प्रविधिको अभाव: मध्यकालीन एसियामा विज्ञान र प्रविधिको अभाव पनि आर्थिक गिरावटको कारणमा पर्यो। यसको परिणामस्वरूप उत्पादनको सामग्री, विनिर्माणका तकनीक, व्यापारिक सुविधाहरू, विज्ञान र प्रविधिमा ग्रास आदि क्षेत्रहरूमा प्रगतिलाई अस्थायी रोकचुक पर्याप्त थियो।
यी कारणहरू एकमात्र होइन, तर एकै भएपछि पनि एसियाको आर्थिक गिरावट हुँदैगएको थियो। त्यसैले, यी समस्याहरूलाई समुचित समाधान, व्यापारिक सुधारहरू, प्रविधिक विकास, विज्ञान र प्रविधिको प्रगति, राजनीतिक औद्योगिकरण, व्यापारिक आदान-प्रदान, आर्थिक सहयोग र विदेशी सहयोग द्वारा मात्र समाधान गर्न सकिन्छ।
The EndDisclaimer: If you find any content within this blog that needs to be removed, please contact us through the provided "Contact Us" section. We will promptly take action to remove the content as soon as possible. Thank you for bringing it to our attention.
Some Popular Tags:
Some Popular Tags: