if you are wondering where to get notes of social studies class 11 then you are at the right place.
एकाई ३
पाठ ३
सञ्चार
क्रियाकलाप
१.तलको प्रस्न हरुको उत्तर दिनुहोस्।
(क) रामभरोसको व्यापार के कारणले सफल छ ?
Ans:उनी आफ्नो पसलमा आउने ग्राहकसँग मिठो बोलीवचन गर्छन् । ग्राहकका कुरा सुन्छन्, सामानहरू पनि राम्रोसँग सजाएर राख्ने गर्दछन् । ग्राहकले सोधे का हरेक कुराको नरिसाईकन जवाफ दिन्छन् । त्यही कारण ले गर्दा ररामभरोसको व्यापार सफल छ।
(ख)अनिसालाई पढाएका कुरा बुझ्न सजिलो हुने कारण के के हुन् ?
Ans:इन्टरनेटमा पढ्नुपर्ने विषयवस्तुसँग सम्बन्धित सामग्रीहरू, चित्रहरू र भिडियोहरू खोजेर ग्रुपमा सेयर गर्ने गर्दछन् । यसबाट उनलाई कक्षामा सरमिसले पढाएका कुराहरू बुझ्न निकै सजिलो भएको छ।
(ग)सही सञ्चारबाट हुने फाइदाहरू के के हुन् ?
Ans: सही सञ्चार वटा हुने फाइदा हरु धेरै छन् जस्तै आफू ले बोलेको कुरा हरु आरु लाई भन्न वा सुनाउन र आरु ले भनेको बोलेको कुरा आफू ले सुन्न र सही सञ्चरबाट हुने अर्को ठूलो फाइदा भनेको अाफ्नो बोली मा सुधार हुन्छ र यसले गर्दा सुन्ने सिप पनि सुधार हुन्छ।
(घ) दोहोरो सञ्चारको महत्त्व उल्लेख गर्नुहोस्।
Ans:दुई वा दुईजना भन्दा धेरै जना को कुरा कानी लाई सञ्चार भन्निछ।यसबाट हामी ले सूचना पठाउन पाउन,जानकारी दिन वा लिन र भावना आधन प्रदान गर्न सकिन्छ।प्रत्यक्ष भेटघाट, टेलिफोन, मोबाइल फोन, रेडियो, टेलिभिजन, चिठीपत्र, पत्रपत्रिका, इन्टरनेट, फ्याक्स, भिडियो आदि मुख्य सञ्चार माध्यम हुन् ।
(ङ) प्रभावकारी सञ्चार र प्रभावकारी सम्बन्धका बारेमा साथीसँग संवाद गर्नुहोस् ।
Ans:मित्र: राम प्रभावकारी संचार र सम्बन्धको बारेमा कुरा गरौं।
तपाईँ: यस बारे निश्चित हुनुहुन्छ! प्रभावकारी सञ्चार बलियो सम्बन्धको लागि महत्त्वपूर्ण छ। यसमा स्पष्ट अभिव्यक्ति र सक्रिय सुन्न समावेश छ। विश्वास, सम्मान र समानुभूति मुख्य तत्व हुन्। गुणस्तरीय समय बिताउनु र व्यक्तिगत बृद्धिलाई समर्थन गर्नु पनि योगदान गर्दछ। यो एक निरन्तर प्रक्रिया हो जसलाई प्रयास चाहिन्छ। हाम्रो जडानहरू पोषण गरौं र सँगै सुधार गरौं!
२. तपाइँले सञ्चारका साधनहरू र सामाजिक सञ्जाललाई दैनिक जीवन र सिकाइमा कसरी प्रयोग गर्नुभएको छ ? सूचीकृत गरी कक्षामा छलफल गर्नुहोस्।
Ans:सञ्चारका साधनहरू र सामाजिक सञ्जाललाई दैनिक जीवनमा प्रयोग गर्ने कार्यहरू अत्यन्त महत्वपूर्ण छन्। यहाँ केही उदाहरणहरू छन्:
1.ईमेल र अन्य सन्देशिका: संचारका लागि ईमेल, टेक्स्ट सन्देश, च्याट मेसेजहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसले लोगहरूलाई ठूलो दूरीबाट सङ्कलन गर्न र सुविधाजनक सन्देश पठाउन अनुमति दिन्छ।
2.सामाजिक सञ्जाल: फेसबुक, इन्स्टाग्राम, ट्विटर, लिंक्डइन, यूट्युब आदि जस्ता सामाजिक सञ्जालहरूले जनतालाई जोड़ेर र संवाद गर्न अवसर प्रदान गर्छन्। यसले जनतालाई सामाजिक, वाणिज्यिक, र नैतिक अवसरहरू दिन्छ।
3.वीडियो कन्फरेन्स र स्काइप: वीडियो कन्फरेन्स अनलाइन बैठकहरू, प्रेजेन्टेशन, र संवादका लागि अत्यन्त उपयुक्त छन्। यसले व्यक्तिगत र पेशेवर सम्पर्क बनाउँदछ।
4.वेबसाइट र ब्लग: व्यक्तिगत वा व्यापारिक उद्देश्यका लागि वेबसाइट र ब्लग प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसले जनता र समुदायसँग संवाद गर्न र जानकारी साझा गर्न अवसर प्रदान गर्छ।
5.प्रेस सम्बाद: मिडियामा प्रकाशित हुने लेख, न्यूज, व्याख्यानहरू पढ्न, सुन्न र साझा गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसले राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय घटनाक्रमहरूको जानकारी प्रदान गर्छ।
कक्षामा छलफल गर्दा, यी साधनहरूका प्रयोगलाई पहुँच र अवसरको एक सूचीमा लेख्न सक्छन्। तपाईंले नयाँ र रुचिका तरिकाहरू खोज्न सक्नुहुन्छ र अन्यहरूलाई प्रेरित गर्न सक्नुहुन्छ।
अभ्यास
१. सञ्चार भनेको के हो ? सञ्चार कति प्रकारका हुन्छन् ? सञ्चारका तत्त्वहरूको सूची बनाउनुहोस्।
Ans:सञ्चार भनेको मानव बीचको सूचना, विचार, भावना, अनुभव, विज्ञापन, कला, विज्ञान, र विश्वासहरूको विनियोजन, प्राप्ति, अदानप्रदान, तथा सामुदायिकता गर्ने एक प्रक्रिया हो। सञ्चार बिना संवादका सम्पर्क सुविधा नभएर हुन्छ।
सञ्चार विभिन्न प्रकारका हुन्छन्। यसमा सहायक सञ्चार, अर्धसहायक सञ्चार, गैरसहायक सञ्चार, स्वतन्त्र सञ्चार, संवादात्मक सञ्चार, औपचारिक सञ्चार, अऔपचारिक सञ्चार, सार्वजनिक सञ्चार, विद्यार्थी सञ्चार, व्यावसायिक सञ्चार आदि समावेश छन्।
सञ्चारका मुख्य तत्त्वहरू:
1. स्रोत: संदेश बनाउने, उत्पन्न गर्ने वा प्रवर्तन गर्ने व्यक्ति, संस्था, माध्यम, इत्यादि।
2. संदेश: संदेश हो जुन संदेशदाता बाट उत्पन्न भएको ज्ञान, विचार, भावना, आदान-प्रदान, सूचना, कला, विज्ञापन, विज्ञान, धर्म, ध्येय, आदि भएको हुन्छ।
3. ग्राहक: ग्राहक हो जसले संदेश ग्रहण गर्न तथा समझ्न सक्छ। यसले संदेश बाट प्रभावित भएका ज्ञान, विचार, भावना, आदान-प्रदान, सूचना, कला, विज्ञापन, धर्म, ध्येय, आदि हुन्छ।
4. संदेशको माध्यम: संदेश पहुँचाउने तथा संदेशमाप्यलाई प्रभावित गर्ने उपकरण, माध्यम, तथा साधनहरू। उदाहरणको लागि ध्वनि, भाषा, लेखन, इलेक्ट्रनिक माध्यम, सामुदायिक सञ्चार गर्ने माध्यम, इत्यादि।
5. प्रतिक्रिया: संदेशमाप्यबाट आएको प्रतिक्रिया, प्रतिध्वनि, उत्तर, आदान-प्रदान, साझा विचार, विपरीत प्रतिक्रिया, इत्यादि।
यो सूचीलाई आधार बनाएर सञ्चारका तत्त्वहरूको विवरण समयमा बदलिरहेका छन्।
२. प्रभावकारी सञ्चारका अवरोधहरू उल्लेख गर्नुहोस्।
Ans:प्रभावकारी सञ्चारका अवरोधहरू निम्नलिखित हुन सक्छन्:
1. अशुद्ध भाषा: भाषामा त्रुटिहरू, अस्पष्टता, गलत सूचना, अश्लीलता, निन्दा, योनि शब्दहरू आदि भएमा सञ्चार प्रभावकारी हुँदैन।
2. असंगत सामग्री: निरर्थक, उपयोगिहिन, निन्दाप्रद, हिंसाप्रवृत्ति प्रेरक, धार्मिक आपत्तिजनक सामग्री, विषयसँग सम्बन्ध नरहेको सामग्रीले सञ्चार प्रभावकारीतालाई हानि पुर्याउन सक्छ।
3. अवस्थाई बाधा: सञ्चार प्रक्रियामा निर्धारित समयका कारणले योजना गरिएको बसेर सञ्चार हुन नसक्ने व्यक्तिहरू, तालिम नपाएका संघर्षशील समुदाय, भूकम्प, आपत्तिजनक अवस्था, आपातकालीन स्थिति आदि भएमा सञ्चार प्रभावकारी हुँदैन।
4. तार्किक अस्पष्टता: वाद-विवाद, अनुचित प्रतिक्रिया, तार्किक अस्पष्टता, अप्रत्याशित प्रश्नहरू गर्ने व्यक्तिहरूले सञ्चार प्रभावकारीतालाई अवरोध गर्छन्।
5. अन्तर्विरोधी सूचना: विभिन्न स्रोतबाट आएका अन्तर्विरोधी सूचनाहरू, असत्य सूचना, भ्रमप्रद सूचनाहरूले सञ्चार प्रभावकारीतालाई ह्रास गर्छन्।
यी अवरोधहरूले प्रभावकारी सञ्चारको प्रभावमा हानि गर्छन् र सम्बन्धहरूमा अस्थायीता, न्यूनीकरण, विश्वासघात, असुरक्षा र भ्रमको उत्पत्ति गराउँछन्।
३. प्रभावकारी सञ्चारका माध्यमहरू उल्लेख गरी तिनीहरूले तपाईंको जीवनमा पारेको प्रभाव विश्लेषण गर्नुहोस्।
Ans:प्रभावकारी सञ्चारका माध्यमहरू विभिन्न हुन सक्छन् र यी माध्यमहरूले मलाई निम्नलिखित प्रकारका प्रभाव पार्नुभयो:
1. इलेक्ट्रोनिक मेल: इलेक्ट्रोनिक मेलले मलाई ग्राहकहरूसँग निर्धारित समयमा संपर्क गर्न अनुमति दिन्छ। मेरो कामकाजमा यसले मुख्यतया कार्यान्वयन, संपर्क र संचारमा सुविधा प्रदान गरेको छ।
2. सामाजिक सञ्जाल: सामाजिक सञ्जालहरूले मलाई विश्वव्यापी समुदायसँग जोड्न र सम्पर्क बनाउन मद्दत गर्छन्। मलाई विश्वासनीय ज्ञान, सूचना र साझा अनुभवहरू प्राप्त गर्न यी सञ्जालहरू उपयोगी छन्।
3. टेलिभिजन: टेलिभिजनले मलाई विभिन्न राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय समाचार, विविध कार्यक्रम र मनोरञ्जन सुविधा प्रदान गर्छ। मलाई विश्वासनीय जानकारी प्राप्त गर्न, नयाँ विचारहरूलाई अनुसर्न र मनोरञ्जन गर्नमा यसले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।
4. इन्टरनेट: इन्टरनेटले मलाई असीमित ज्ञान, सूचना, विचार, भावना, व्यापारिक अवसरहरू र सम्पर्कमा सुविधा प्रदान गर्छ। मेरो शिक्षा, ज्ञान, अध्ययन, सृजनात्मक कामकाज, समयका बिताउन, मनोरञ्जन गर्न र वृत्तिपत्रहरूमा विज्ञापन पठाउनका लागि यसलाई अत्यन्त महत्वपूर्ण ठानेको छु।
यी प्रभावकारी सञ्चारका माध्यमहरूले मेरो जीवनमा विशेष प्रभाव गरेका छन् र मलाई विश्वासनीयता, सुविधा, समृद्धि, ज्ञान र मनोरञ्जन प्रदान गरेका छन्।
४. प्रभावकारी सञ्चारले प्रभावकारी सम्बन्ध स्थापना गर्न सहयोग गर्दछ भन्ने तथ्यलाई उदाहरणसहित पुष्टि गर्नुहोस्।
Ans:प्रभावकारी सञ्चारले प्रभावकारी सम्बन्ध स्थापना गर्न सहयोग गर्दछ र यसलाई निम्नलिखित उदाहरणहरूले पुष्टि गर्दछ:
1. व्यक्तिगत सम्पर्क: सञ्चारका विभिन्न माध्यमहरू जस्तै इमेल, सामाजिक सञ्जाल, टेलिफोन, भिडियो कन्फरेन्स आदि प्रयोग गरी,म व्यक्तिगत सम्पर्कमा रहेका व्यक्तिहरूसँग सहयोगपूर्ण सम्बन्ध स्थापित गर्न सक्छु उदाहरणको लागि,मलाई विभिन्न देशमा बसेका मेरो मित्रहरूसँग इमेल वा भिडियो कन्फरेन्स द्वारा सजिलै संपर्क राख्न सक्छु, जसले हामीलाई एक-अर्काको जीवनमा सम्पर्क र सम्बन्धमा नयाँता प्रविष्टि गराउँछ।
2. संगठनात्मक सम्पर्क: सञ्चारका माध्यमहरूले संगठनहरूले आफूलाई अर्काका सदस्यहरूसँग संचार गर्न र सम्बन्धमा उन्नति गर्न सहयोग प्रदान गर्छन्। उदाहरणको लागि, एउटा संगठनका सदस्यका रूपमा, म विभिन्न टेलिकन्फरेन्स र सम्मेलनहरूमा सहभागी हुन्छु, जसले संगठनमा सहयोगपूर्ण सम्बन्ध बनाउँछ र यसले आफूलाई प्रमुख रोलमा राख्न अवसर प्रदान गर्दछ।
3. व्यापारिक सम्पर्क: प्रभावकारी सञ्चारले व्यापारिक सम्पर्कमा पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। उदाहरणको लागि, व्यापार दरबन्दी गर्ने खेलकुदहरूमा इमेल, टेलिफोन, भिडियो कन्फरेन्स प्रयोग गर्न सक्छु, जसले आफूलाई ग्राहकहरूसँग ठूलो सम्बन्ध स्थापना गर्न अनुमति दिन्छ र व्यापारिक प्रगति गराउँछ।
यसरी, प्रभावकारी सञ्चारले व्यक्तिगत, संगठनात्मक र व्यापारिक सम्बन्धहरूको स्थापना गर्न सहयोग प्रदान गर्दछ र हामीलाई अवसरहरू प्रदान गर्दछ जुन आफूले अन्यथा प्राप्त गर्न गर्न सक्नुभयो थियो।
Some Popular Tags: