if you are wondering where to get notes of social studies class 11 then you are at the right place.
एकाई ३
पाठ २
समस्या समाधान
अभ्यास
१. तलका प्रश्नको उत्तर लेख्नुहोस् :
(क) समस्या भनेको के हो ?
Ans:समस्या एक स्थिति, परिस्थिति, वा विषय हो जसमा कुनै अनुचितता, अवस्था, विपरितता, विघ्न, व्यवस्थापन, विकृति, वाईरल, विरोध, असुविधा वा कुनै अन्य समस्याले मानव, संगठन, समुदाय वा समाजको नियंत्रण, सुविधा, विकास वा अनुकूलतामा असामर्थ्य वा अस्थायित्वको कारणले उत्पन्न भएको हुन सक्छ। समस्याहरूले समाज, संगठन, व्यक्ति, परिवार, स्वास्थ्य, शिक्षा, पर्यटन, न्याय, पर्यावरण, सामाजिक समृद्धि, अर्थतन्त्र, सुरक्षा, सामाजिक न्याय, संघटना, साझेदारी, सुधार, औद्योगिकता, तकनिकलता, विद्युत, जलवायु बिकास, राजनीति, मानवाधिकार, सामाजिक समावेश, राष्ट्रियता, संघीयता, सामरिक विज्ञान, यातायात, संविधानिकता, समानता, जातिवाद, धर्म, संविधान, सवाल, तथा क्षेत्र आदि पर असर गर्ने सक्छन्।
(ख) समस्या कसरी पहिचान गरिन्छ ?
Ans:
समस्याहरूलाई पहिचान गर्न सक्ने केही मुख्य तरिकाहरू निम्न हुन्:
1.अनुभव र ज्ञान: आफ्नो अनुभव, ज्ञान र विचारसँग सम्बन्धित समस्याहरूलाई पहिचान्न सक्छ। यदि तपाईंले पहिले अद्यावधिक विद्यमान थिएका समस्याहरूलाई निर्णय गरेका छन्, तपाईंले त्यसरी प्राप्त अनुभव र ज्ञानले पहिचान गर्न सक्छ।
2.समस्या स्कन: समस्याहरूलाई पहिचान गर्न तपाईंले समाजिक, आर्थिक, पारिस्थितिकी, मनोवैज्ञानिक, प्रशासनिक, औद्योगिक, सामाजिक विज्ञानिक र अन्य तत्वहरूलाई ध्यानमा राख्न सक्छ। समस्याहरूका पश्चात त्यसका कारणहरू, प्रभावहरू, नतिजाहरू र समाधानहरूलाई पहिचान गर्न समस्या स्कनको प्रयोग गर्न सक्छ।
3.सुनिस्चितता र अध्ययन: अवस्थिति वा समस्या सम्बन्धी समाग्री, आकलन र अध्ययन गर्न सक्ने उपयुक्त सुनिस्चितता वा अध्ययनले पनि समस्याहरूलाई पहिचान गर्न सहायता पुर्याउँछ। यसले तपाईंलाई प्रश्न गर्न, डाटा संग्रह गर्न, तत्वहरूलाई अध्ययन गर्न र समस्या कारण र समाधानमा नयाँ दृष्टिकोण प्रदान गर्न सक्छ।
4.आपातकालिन मान्यता: केही समयमा, समस्या पहिचान गर्नका लागि आपातकालिन मान्यताको प्रयोग गर्न सक्छ। यसले तपाईंलाई समस्याहरूलाई आफूले चिन्न सक्ने बारे अन्वेषण गर्न दिन्छ।
5.समस्या पहिचान गर्न तलको तर्कहरू अपनाउनुहोस् र अनुभव गर्नुहोस्। त्यसपछि समस्याको समाधानमा प्रयास गर्न सक्नुहुनेछ।
(ग) समस्या समाधानका मुख्य चरण के के हुन् ?
Ans:समस्या समाधानका मुख्य चरणहरू निम्न हुन्:
1.समस्या पहिचान गर्नुहोस्: पहिलो चरण समस्या पहिचान गर्ने हो। समस्याको सम्पूर्ण रूपमा अवधारणा गर्नुहोस्, त्यसका कारणहरूलाई ध्यानमा राख्नुहोस् र समस्या प्रकृयाको निरूपण गर्न सहयोगी तथ्यहरू ग्राहकहरूबाट वा अन्य स्रोतबाट संकलन गर्नुहोस्।
2.समस्या विश्लेषण गर्नुहोस्: समस्या विश्लेषणले तपाईंलाई समस्याका पछाडि निहित कारणहरू, अवस्थाको विश्लेषण, नतिजाहरूको प्रतिक्रिया र समाधानका लागि सम्भावित विकल्पहरूलाई पहिचान गर्ने मद्दत पुर्याउँछ। समस्या तत्वहरूलाई संग्रह गर्नुहोस्, त्यस्तो विश्लेषणमा उपयुक्त उपकरणहरू, अनुसन्धान प्रविधिहरू, तकनिकल विवरण, तालिका, ग्राफ, विश्लेषणीय तात्विक तथ्यहरू र अन्य डेटा उपयोग गर्नुहोस्।
3.समस्या समाधानका लागि रणनीति तयार गर्नुहोस्: समस्या समाधानका लागि योजना, रणनीति, र उपायहरू तयार गर्नुहोस्। यसले समस्याको मुख्य कारणलाई परिकल्पना गर्न अनुमति दिन्छ र समस्याका साथै संग्रहित तथ्यहरू, अभिप्रेत उपायहरू, प्रशासनिक विधिहरू, नैतिकता, आर्थिक पक्ष, सामाजिक पक्ष र अन्य महत्वपूर्ण पहलहरूलाई प्रतिबद्ध गर्दछ।
4. कार्यान्वयन गर्नुहोस् र मूल्यांकन गर्नुहोस्: तपाईंले योजनालाई कार्यान्वयन गर्नुपर्छ र त्यसको प्रभावमा जाँच गर्नुपर्छ। समस्या समाधानका निम्ति आवश्यक कदमहरू लिनुपर्छ र तिनीहरूको परिणामस्वरूपको मूल्यांकन गर्नुपर्छ। यसका आधारमा तपाईंले आवश्यक बदलावहरू गर्न सक्नुहुन्छ।
(घ) समस्याको निष्कर्ष कसरी निकालिन्छ ?
Ans:समस्याको निष्कर्ष निकाल्ने प्रक्रिया निम्नलिएर हुन्छ:
1.अवस्था वा समस्याको विश्लेषण गर्नुहोस्: समस्याको पूर्ण अवस्थाको विश्लेषण गर्नुहोस्, समस्याका कारणहरू र उपयुक्त तथ्यहरू संकलन गर्नुहोस्। यसले तपाईंलाई समस्याका पृष्ठभूमि, बाधाहरू, प्रभाव, र उपयुक्त सामाधानहरूलाई समझ्न मद्दत पुर्याउँछ।
2.समस्याका लागि उपयुक्त समाधानहरू खोज्नुहोस्: समस्याका समाधानका लागि विभिन्न समाधानहरू खोज्नुहोस्। यसले नयाँ विचार, नयाँ विकल्पहरू र अवधारणाहरू प्रस्तुत गर्दछ। विभिन्न समाधानहरूको विश्लेषण, तुलना, गुणानुक्रम गर्नुहोस् र उनीहरूका प्रभाव, व्यवहारिकता, अर्जित लाभहरू, विपरितताहरू, न्याय, नैतिकता, आर्थिक लगानी, विवेकपूर्णता, आम सामरिकता र अन्य महत्वपूर्ण मानकहरूलाई महसुस गर्नुहोस्।
3.प्राथमिकता तयार गर्नुहोस्: समस्याको निष्कर्ष निकाल्ने गरीबाट जरूरीता, प्राथमिकता र अवश्यकता तयार गर्नुहोस्। कुन समाधानलाई पहिलोमा लागू गर्नुपर्छ र कुनलाई पछीपछीमा राख्नुपर्छ, यसले तपाईंलाई समस्याका निष्कर्ष निकाल्नमा सहायता गर्दछ।
4.समाधान अनुमान गर्नुहोस्: समस्याका आधारमा, तपाईंले गरेका विश्लेषण, समाधानका विकल्पहरू निर्माण गर्नुहोस्। त्यसपछि, प्रत्येक समाधानलाई मूल्यांकन गर्नुहोस् र त्यसको प्रभाव, प्राथमिकता, व्यवहारिकता, व्यक्तिगत औदार्य, आर्थिक पक्ष, सामाजिक पक्ष र अन्य महत्वपूर्ण मानकहरूमा महसुस गर्नुहोस्।
5.समाधानको प्रभावमा मूल्यांकन गर्नुहोस्: प्रत्येक समाधानको प्रभावमा मूल्यांकन गर्नुहोस् र कसरी र किन समाधान प्रभावकारी हुन्छ भन्ने महसुस गर्नुहोस्। समाधानको योजना बनाउनुहोस् र त्यसको कार्यान्वयन गर्नुहोस्।
Some Popular Tags: